Blog o Filmowaniu i Produkcji Video
Proporcje obrazu – jaki format wybrać, by uzyskać filmowy look?
- 17 maja 2020
- Posted by: Marcin Zając
- Kategoria: Porady
Dlaczego niektóre filmy są prostokątne, a inne kwadratowe? Skąd się biorą te czarne paski u góry i na dole ekranu? Dlaczego 16:9 to to samo, co 1,78:1? Proporcje obrazu to temat, w którym łatwo się pogubić, ale każdy filmowiec musi go opanować. W tym artykule krok po kroku wyjaśnię i pomogę ci zrozumieć najważniejsze rzeczy, które musisz wiedzieć o proporcjach obrazu, by świadomie zajmować się produkcją video.
Format obrazu to bardzo ciekawy temat, bo choć większość widzów pozornie nie zwraca na to uwagi i nie ma o tym pojęcia, to wybór konkretnych proporcji przez filmowca ma ogromny wpływ na to, jak odbierany jest jego film przez oglądających. Tak więc zrozumienie tego, jakie proporcje obrazu są popularne, jakie są standardy dla poszczególnego medium i jakie proporcje wybrać, by uzyskać ten pożądany „cinematic look” to zadanie domowe, które musi odrobić każdy filmowiec chcący produkować filmy w świadomy sposób i maksymalnie wykorzystać potencjał swoich prac.
Czym są proporcje obrazu?
Proporcje obrazu w rozumieniu matematycznym to nic innego, jak stosunek szerokości obrazu do jego wysokości. W dobie internetu najpopularniejsze proporcje obrazu, do których najlepiej przystosowane są nasze monitory i telewizory, to 16:9. Najprostszy sposób na zrozumienie, skąd wzięły się te liczby, to skorzystanie z przykładu, jakim jest rozdzielczość Full HD, w której między innymi nagrany został ten film, który właśnie oglądasz. Full HD oznacza obraz o wymiarach 1920px x 1080px. Jeśli stworzymy z tej liczby ułamek 1920/1080 to skracając licznik i mianownik przez liczbę 120, otrzymamy ułamek 16/9 – a więc oznacza to, że rozdzielczość Full HD opiera się właśnie na proporcji 16:9.
W branży filmowej stosuje się także drugą terminologię, gdzie wysokość obrazu zawsze przyjmuje wartość 1. Proporcje 16:9 możemy więc zapisać również jako 1,78:1. Skąd wzięła się ta liczba? Posłużmy się ponownie przykładem ułamka. Mieliśmy ułamek 16/9, ale jak powiedziałem wcześniej, wysokość obrazu w tej drugiej terminologii musi przyjmować wartość 1, a nie 9 jak w tym momencie. Skróćmy więc ten ułamek przez 9, a otrzymamy w liczniku liczbę 1,77777~, co w zaokrągleniu daje nam 1,78. Tym sposobem doszliśmy do tego, że proporcje obrazu 16:9 to dokładnie to samo, co 1,78:1 – różni je tylko sposób zapisu.
Jaki format obrazu jest najlepszy?
Proporcje 16:9, które dzisiaj są najbardziej uniwersalne, nie istniały gdy powstawały pierwsze filmy. Wówczas standardem były proporcje 4:3, które odzwierciedlały stosunek szerokości do wysokości w taśmie filmowej stosowanej w kamerach. To właśnie z tego powodu stare telewizory i monitory miały ekrany zbliżone kształtem bardziej do kwadratu, niż szerokiego prostokąta, jak dzisiejsze urządzenia. Z czasem jednak filmowcy zaczęli poszukiwać innych rozwiązań, ponieważ doszli do wniosku, że ludzkie oko widzi szeroko – obraz w proporcji 4:3 nie jest więc naturalnym odzwierciedleniem rzeczywistości. W latach 60. po raz pierwszy wyprodukowano film, który imitował proporcje obrazu, do których jesteśmy przyzwyczajeni dzisiaj. Mówię imitował, bo został nagrany na taśmie filmowej w proporcji 4:3, a następnie został sztucznie przycięty do takiego rozmiaru, by wyglądał jak obraz panoramiczny. Film spotkał się ze świetnym przyjęciem i od wtedy było już jasne, że w tym kierunku zacznie zmierzać cały przemysł filmowy.
Oczywiście ucinanie obrazu to nie był poprawny sposób na uzyskanie efektu panoramicznego. Wszystko się zmieniło, gdy wynaleziono obiektywy anamorficzne, które nagrywają obraz w proporcji 4:3, ale jest on zniekształcony i rozciągnięty, specjalnie po to by można było go później zwężyć do proporcji, która jest wykorzystywana na ekranach kinowych. Technologia ta wykorzystywana jest do dzisiaj.
Jakie proporcje obrazu wybrać?
Nie widzę sensu, by zarzucać cię teraz przestarzałymi czy niezwykle rzadko używanymi proporcjami, które nie będą miały praktycznego zastosowania w tworzeniu filmów, dlatego ograniczę się do 4 formatów, których wykorzystanie możesz rozważyć. Pierwszy to oczywiście 16:9, gdzie wykorzystujesz całą szerokość i wysokość ekranu. Decydując się na tę opcję, widzowie nie będą mieć żadnych czarnych pasków na ekranie, bez względu na to czy wyświetlają film na komputerze, telewizorze czy smartfonie.
Druga proporcja to 1,85:1, która pojawia się w większości filmów kinowych. Wyświetlając taki obraz na ekranie o proporcjach 16:9, w górnej i w dolnej części ekranu pojawią się czarne pasy. Trzecia proporcja 2,39:1 to jeszcze szersza wersja obrazu kinowego, w której czarne pasy zajmą jeszcze większą część obrazu na ekranie nieprzystosowanym do wyświetlania tego formatu. Takie szerokie proporcje pozwalają uzyskać tzw. „cinematic effect”. Widząc obraz w tym formacie możemy się poczuć prawie jak na sali kinowej, mimo że wyświetlamy film na ekranie komputera. Jest to więc pierwsza decyzja, którą powinieneś podjąć, zaczynając tworzenie bardziej profesjonalnej produkcji.
Klasyczne proporcje filmowe 4:3
Ostatni wariant to proporcja 4:3, która jest ukłonem w stronę pionierów branży filmowej i pozwala uzyskać klasyczny obraz, z czarnymi pasami po prawej i lewej stronie ekranu. Nie bez powodu jest ona wykorzystywana, gdy chcemy stworzyć film w stylu retro czy oddać wrażenie retrospekcji.
Ważne, by korzystać z proporcji filmowych we właściwy sposób od strony technicznej. Niektórzy tworzą projekt w rozdzielczości Full HD, a następnie nakładają czarne pasy w górnej i w dolnej części ekranu w formie zdjęcia czy efektu crop. To zła praktyka, bo wyrenderowany film i tak będzie w proporcji 16:9, przez co taki film nie będzie się poprawnie wyświetlał na ekranie przystosowanym do proporcji kinowych, a na dodatek gdy wyświetlimy film w niższej jakości, to czarne pasy staną się brzydkie i zaszumione. Powinniśmy w programie do edycji video stworzyć projekt o rozdzielczości odpowiadającej wybranej przez nas proporcji – wówczas czarne pasy pojawiające się na ekranie o proporcjach 16:9 nie będą materiałem filmowym, dzięki czemu zmiana jakości obrazu nie będzie wpływać na ich wygląd.
Jak uzyskać cinematic look w filmie?
Jak więc uzyskać filmowy look, gdy nagrywamy zwykłym aparatem i nie posiadamy profesjonalnej kamery? Jeśli dysponujemy materiałem w rozdzielczości Full HD, to by uzyskać obraz w proporcji 1,85:1, powinniśmy stworzyć projekt o rozdzielczości 1920px x 1038px. Mając materiał w 4K, tworzymy projekt o rozdzielczości 3840px x 2076px. Chcąc uzyskać jeszcze szerszy obraz w proporcji 2,39:1, dla materiału w Full HD tworzymy projekt o rozdzielczości 1920px x 803px, a dla materiału 4K tworzymy projekt o rozdzielczości 3840px x 1607px.
Pomijając techniczne wyzwanie związane z prawidłowym przygotowaniem projektu, filmowanie pod te kinowe proporcje będzie od ciebie też wymagać umiejętności odpowiedniego kadrowania z poziomu aparatu. Cały czas musisz mieć na uwadze, że fragment górnej i dolnej części ekranu zostanie wycięty. Pamiętaj więc, by kadrować z zapasem, możesz też po prostu przykleić na ekran LCD kawałek taśmy. To prymitywna, ale pomocna metoda, by osiągnąć filmowy efekt z wykorzystaniem zwykłego aparatu.
Jak proporcje obrazu wpływają na odbiór filmu?
Jak więc widzisz, korzystanie z proporcji obrazu całkowicie zmienia postać rzeczy i otwiera przed tobą nowe możliwości. Wypróbuj, jak różne proporcje wpływają na odbiór filmu – bardzo szeroki obraz świetnie nadaje się do filmów przygodowych czy science fiction, z kolei proporcje 4:3 możesz wykorzystać, by oddać wrażenie klaustrofobii czy retrospekcji. Możesz też zmieniać proporcje w obrębie trwania jednego filmu, by oddzielić poszczególne sceny i celowo wywołać konkretne emocje w widzach.
Brakło by nam dnia, żeby całkowicie wyczerpać temat związany z proporcjami filmowymi, ale chyba nie o to chodzi, żeby rozwodzić się nad jakimś zagadnieniem bez końca, tylko żeby zdobyć wiedzę, którą od razu możesz wykorzystać w praktyce. Tak też podchodzę do wszystkich moich artykułów poradnikowych, więc jeśli zależy ci na konkretnych informacjach, które pomogą ci tworzyć lepsze filmy, bez zbędnego lania wody, to proszę subskrybuj mój kanał na YouTube.
Dzięki za pomoc! postanowiłem pierwszy raz spróbować zrobić teledysk ślubny z filmowymi proporcjami obrazu i skorzystałem ze ściągawki z Twojego artykułu 😀 para młoda bardzo zadowolona z efektu, więc zamierzam kontynuować zabawę z “cinematic lookiem” w przyszłości.